Siyasetin toplumsallaştırılmasında katılımcı bir çalışma: Ders Kitaplarında İnsan Hakları Projesi
11 Kasım tarihli Birgün gazetesi Pazar ekinde Zeynep Oğuz tarafından hazırlanan “Ders kitaplarında insan haklarının izi” başlıklı bir yazı yayımlandı. Bu yazı ilki 2001 yılı Ekim ayında başlanarak 2003 yılı Haziran ayında tamamlanan “Ders Kitaplarında İnsan Hakları Projesi”nin 2007 yılında tekrarlanacağı müjdesini veriyordu. İlk proje, Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) şemsiyesi altında Tarih Vakfı koordinatörlüğü ve Türkiye İnsan Hakları Vakfı’nın uzmanlık, Avrupa Komisyonu –İnsan Hakları ve Demokrasi Gelişimi Fonu Açık Toplum Enstitüsü’nün mali desteği ile yürütülmüştü. Eğitim-Sen’de bu çalışmaya destek vererek projeye katkıda bulunmuştu.
Zeynep Oğuz yazısında ilk projeyi şöyle özetlemektedir:
“Ders Kitaplarında İnsan Hakları Projesinin birincisi, 190 ders kitabını Evrensel İnsan Hakları Bildirgesi ile diğer insan hakları kanunlarıyla karşılaştırılarak, öğretmenler ve öğrencilerden oluşan (165 öğretmen, 71 öğrenci ve 51 veli olmak üzere toplam 287 kişi) geniş bir gönüllü katılımıyla gerçekleşmişti. Taramalar sonucunda ders kitaplarında toplam 4 bin hak ihlali saptanmıştı. Bu ihlaller cinsiyet, dil, din, etnik köken ayrımcılığından özcülüğe, yabancı korkusundan ölümü yüceltmeye kadar ders kitaplarında yer alan onlarca soruna işaret ediyordu.
Hak ihlallerinin 4 bini bulan bu muazzam sayısı ise, 7-15 yaş arasındaki çocukların önüne nasıl bir dünya tasavvurunu sunduğunu ortaya çıkarması açısından çok önemli olmakla beraber, kimi acil önlemlerin alınmasını da zorunlu kılıyordu. En beklenmedik konularda, Matematik veya Fizik ders kitaplarında bile cinsiyetçi, ayrımcı ifadelerin bulunması oldukça dikkat çekiciydi. Araştırmanın sonunda, Ders Kitaplarında İnsan Hakları Projesi kapsamında, projeye dahil olan çeşitli akademisyenlerin ve kendi alanında yetkili kişilerin hazırladıkları makaleler, sempozyum bildirileri ve anket sonuçlan, vakıf tarafından hazırlanan beş ayrı kitap halinde basıldı.”
2007 yılı Kasım ayında başlatılan ve “16 ay sürecek olan yeni projenin amacı, insan hakları ihlallerin ders kitaplarından ne oranda temizlenmiş olduğuna odaklanarak insan haklarına duyarlı, ders kitaplarına öncülük edebilmek...” diye belirtiyor Zeynep Oğuz.
“Ders Kitaplarında İnsan Hakları Projesi” ögretmenlerin, öğrencilerin, velilerin, akademisyenlerin, sendika ve sivil toplum örgütlerinin katılımcı yöntem ile ortaya çıkardıkları bir çalışma. Milli Eğitim Bakanlığı yetkililerinden, katılımcıların arkasındaki üniversitelerden, ilk ve orta öğretim kurumlarından da destek görüyor. Bu proje ile, toplumsal sorumluluk duyan vatandaşlar eğitim müfredatını salt kamu kurumlarına (Milli Eğitim Bakanlığı, MEB Talim Terbiye Kurulu vb.) bırakmıyor kendileri de sahip çıkıyorlar. Bunun ne kadar yerinde bir girişim olduğunu da proje sonuçları ortaya koyuyor. 190 ders kitabında 4 bin hak ihlali tespit ediliyor. Eğitim politikasına vatandaşın doğrudan müdahalesi söz konusu. Bu kadar kapsamlı olarak herhalde bir ilk. Türkiye eğitim politikasında insan haklarını gözetmekte de bir “devrim” niteliği taşıyor.
Siyasetin salt siyasi partiler tarafından yapılan bir şey olmadığını ve katılımcı yöntem ile toplum tarafından doğrudan yapılabileceğini gösteriyor. Siyasetin bu proje kapsamındaki çalışma çerçevesinde toplumsallaştığına dair özgün bir örneği sunuyor. Eğitim müfredatı “resmi görevli” olmayan vatandaşlar tarafından bizzat insan hakları bağlamında irdeleniyor.
Toplumun katılımcı yöntem ile bu doğrudan müdahalesi “resmi/yasal” olmadığı için projenin sonuçlarının değerlendirmesi yani hak ihlallerinin ders kitaplarından temizlenmesi yine Milli Eğitim Bakanlığı’nın ilgili kuruluşları tarafından yapılacak. Binlerce hak ihlalini “gör(e)memiş” olan bu kuruluşların demokratik ve insan haklarına uygun bir eğitim müfredatı sağlamak konusunda sınıfta kaldıkları da ortada. Dolayısıyla, konuyu bu noktada bırakmadan takip etmek gerekiyor. Tarih Vakfı’nın yeni projesi işte bu amaçla gündeme geliyor. Milli Eğitim Bakanlığı ders kitaplarından hak ihlallerinin ne kadarını ortadan kaldırdı? Yeni kitaplarda tespit edilmiş olan hak ihlallerini ne oranda göz önüne aldı? Dört sene sonra 2007 yılında başlanan çalışma da bize ilk projenin ders kitaplarına ne denli yansıtıldığını gösterecek. Diğer bir deyişle “katılımcı yöntem ile denetleme” projesi de denilebilir başlatılan yeni çalışmaya.
Bu projeye emek vererek eğitim müfredatında hak ihlallerini tespit eden ve şimdi de bunların Milli Eğitim Bakanlığı tarafından ders kitaplarına ne kadar yansıtıldığını denetleyen toplumsal sorumluluk sahibi öğrenci, öğretmen, akademisyen vatandaşımıza ve bu çalışmaları organize ve koordine eden, katkı veren TÜBA ve Tarih Vakfı başta olmak üzere tüm sivil toplum örgütlerine bir vatandaş olarak şükranlarımı sunarım.
Erdal Karayazgan 16.11.2007
Yorumlar
Yorum Gönder